Του Joe Linstroth / Εικονογράφηση Mäité Franchi
Τα τελευταία χρόνια ήταν τουλάχιστον αγχωτικά. Προχωρώντας σε αυτό το ακαδημαϊκό έτος, η καθηγήτρια Juliette Rogers αναγνώρισε την ανάγκη για ένα μάθημα αφιερωμένο στη θετικότητα και στο πώς οι άνθρωποι βρίσκουν την ευτυχία και το νόημα στη ζωή. Έτσι, η καθηγήτρια Γαλλικών και Γαλλοφωνικών Σπουδών δημιούργησε ένα, στρέφοντας στον χρόνο και τον τόπο που γνωρίζει καλύτερα: τη Γαλλία του δέκατου ένατου αιώνα. Ο Δρ Ρότζερς εξηγεί τι μπορούμε να μάθουμε για την αναζήτηση της ευτυχίας από Γάλλους στοχαστές, συγγραφείς και καλλιτέχνες που προέρχονταν από μια προηγούμενη περίοδο μεγάλων αλλαγών.
Γιατί είναι διδακτικό να δούμε πώς οι Γάλλοι αναζητούν την ευτυχία;
Σε γενικές γραμμές, νομίζω ότι οι Γάλλοι θεωρούνται ως μια ζοφερή ομάδα. Σε έρευνες για την ευτυχία, οι Γάλλοι κατατάσσονται σταθερά χαμηλότερα από τους Ευρωπαίους γείτονές τους, ακόμη και από τους γείτονές τους σε όλο τον κόσμο. Ο τρόπος με τον οποίο οι Γάλλοι σκέφτονταν την ευτυχία από την επανάσταση -και ναι, είναι μια γενίκευση- είναι πολύ διαφορετικός από αυτό που θεωρούμε κανόνα στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Γιατί να επικεντρωθούμε στον δέκατο ένατο αιώνα;
Με πολλά πράγματα που συμβαίνουν σήμερα, μπορούμε να βρούμε τις ρίζες μας στον δέκατο ένατο αιώνα. Όπως και τώρα, ήταν επίσης μια εποχή μεγάλων αλλαγών στη γαλλική σκέψη. Η Γαλλική Επανάσταση κατέληξε σε μια πραγματική εξαπάτηση και απογοήτευση. Υπήρχαν μεγάλα ιδανικά το 1789, αλλά τα ακολούθησε η Βασιλεία του Τρόμου και μετά η αυτοκρατορία του Ναπολέοντα. Μέχρι τη δεκαετία του 1820, οι άνθρωποι ήταν δυσαρεστημένοι με αυτό που πίστευαν ότι θα ήταν ένας υπέροχος νέος κόσμος. Ως αποτέλεσμα, υπήρξε αυτή η στροφή στη Γαλλία του δέκατου ένατου αιώνα προς την αναζήτηση ουτοπικών κοινωνιών και ενός καλύτερου κόσμου. Τότε ήταν που ξεκίνησε η αναζήτηση της ευτυχίας -και επίσης πολλή καταχνιά και καταστροφή- και εξακολουθεί να αντανακλάται σήμερα, 200 χρόνια μετά. Οι Γάλλοι εξακολουθούν να έχουν αυτή την ιδέα ότι η ζωή θα μπορούσε να είναι καλύτερη και δεν είναι, αλλά θα συνεχίσουν να αναζητούν τρόπους για να την κάνουν καλύτερη.
Τι διδάσκει η ιστορία του Cyrano de Bergerac για το κυνήγι της ευτυχίας;
Πολλές από τις κινηματογραφικές προσαρμογές έχουν αίσιο τέλος, έτσι οι μαθητές εξεπλάγησαν που η αρχική ιστορία τελειώνει τραγικά. Αλλά η απόφαση του Cyrano ήταν από την επιθυμία να κάνει τη Ρωξάνη και τον Κρίστιαν ευτυχισμένους, όχι τον εαυτό του. Ήταν ένας τρόπος να αλλάξει τη ζωή του προς το καλύτερο, αλλά και να κάνει τη ζωή των άλλων γύρω του καλύτερη.
Προφανώς η ιστορία μιλάει σε ανθρώπους σε όλο τον κόσμο μέχρι σήμερα. Ξέρουν για τον Σιρανό ντε Μπερζεράκ γιατί βλέπουν τον εαυτό τους να αισθάνεται ανασφαλής και παρόλα αυτά να προσπαθεί να βρει μια θέση και λίγη ευτυχία στον κόσμο. Είναι ένα από εκείνα τα γαλλικά παραμύθια που έχουν παγκόσμια απήχηση.
Τι ριζοσπαστικές ιδέες είχαν οι Γάλλοι Σοσιαλιστές Ουτοπιστές που εξερευνούν αυτό θα έκανε τους ανθρώπους πιο ευτυχισμένος;
Υπήρχε μια ομάδα στοχαστών που ήθελε να δημιουργήσει σκόπιμες κοινότητες που θα εστιάζονταν στην κοινωνική ευημερία και όχι στις ατομικές ελευθερίες. Για παράδειγμα, ο Étienne Cabet ήθελε να εξαλείψει όλη την ιδιωτική περιουσία, και αυτό έγινε τη δεκαετία του 1830 πριν από τον Μαρξ και τον Ένγκελς. Ο Charles Fourier εξάλειψε όλους τους ρόλους των φύλων στο ουτοπικό του μοντέλο, έτσι οι γυναίκες και οι άνδρες μπορούσαν να παντρευτούν, αλλά δεν ήταν απαραίτητο. Μπορεί να υπάρχουν γάμοι ομοφυλόφιλων. Θα μπορούσαν να υπάρχουν γυναίκες και άνδρες στην εξουσία. Πολλές ιδέες, ωστόσο, ήταν λανθασμένες με ρατσιστικές, σεξιστικές και αποικιοκρατικές ιδέες της εποχής.
Υπήρχαν σκόπιμες κοινότητες που βασίστηκαν σε αυτές τις θεωρίες στη Γαλλία, καθώς και αρκετές σημαντικές στις Ηνωμένες Πολιτείες, συμπεριλαμβανομένων των κοινοτήτων των Ικαρίων στην Αϊόβα και την Καλιφόρνια. Δεν κράτησαν τόσο πολύ, αλλά ήταν απίστευτα δυνατοί για τους αναγνώστες εκείνη την περίοδο.
Αυτή είναι η πρώτη φορά που διδάσκετε αυτό το μάθημα. Πώς ανταποκρίθηκαν οι μαθητές;
Γοητεύτηκαν να μελετήσουν την τέχνη από αυτή την οπτική γωνία, ειδικά τους ιμπρεσιονιστικούς πίνακες. Οι μαθητές ανακάλυψαν ότι υπήρχαν δύο είδη ιμπρεσιονιστών. Κάποιοι που επικεντρώθηκαν σε κοινωνικές συναναστροφές στην επαρχία και άφηναν την πόλη για να βρουν την ευτυχία. Μετά υπήρχαν άλλοι που βρήκαν την ευτυχία με έναν πολύ αστικό, σχεδόν μοντέρνο τρόπο, πηγαίνοντας σε καμπαρέ και νυχτερινά κέντρα. Οι μαθητές εντυπωσιάστηκαν ότι οι Γάλλοι μπορούσαν να αναζητήσουν την ευτυχία με διαφορετικούς τρόπους μέσα από αυτά τα διαφορετικά είδη καλλιτεχνικής έκφρασης. Μου έκανε εντύπωση που το είδαν.
Πώς ενθαρρύνετε τους μαθητές να συνδέσουν όλα αυτά με ό,τι είναι σχετικό στη ζωή τους σήμερα;
Οι μαθητές γράφουν τακτικά στα «ημερολόγια ευγνωμοσύνης» τους για τρία πράγματα εκείνη την ημέρα για τα οποία είναι ευγνώμονες. Είναι μια άσκηση για να επιβραδύνουν και να σκέφτονται τα μικρά, θετικά πράγματα στη ζωή που τους κάνουν ευτυχισμένους.
Τι μπορούμε να μάθουμε από τους Γάλλους στοχαστές του δέκατου ένατου αιώνα που θα μπορούσε να ισχύει για τη δική μας επιδίωξη της ευτυχίας;
Νομίζω ότι η γαλλική σκέψη του δέκατου ένατου αιώνα μας ενθαρρύνει να προσπαθήσουμε να μην επικεντρωνόμαστε τόσο πολύ στο άτομο, σε πράγματα όπως «να τα καταφέρουμε» ή «να είμαστε επιτυχημένοι». Αντίθετα, ίσως θα έπρεπε να εστιάσουμε περισσότερο στην ευτυχία για άλλους όπως έκανε ο Cyrano, ή στην ευτυχία για μια ευρύτερη κοινωνία, όπως σε ένα έργο που διαβάσαμε από τον Pierre Faubert για την επανάσταση της Αϊτής όπου ο κύριος χαρακτήρας θυσιάζει την προσωπική του ευτυχία για το καλό του σκοπού.
Μπορούμε επίσης να σκεφτούμε τους ιμπρεσιονιστές όπως ο Berthe Moristo που άφησαν τα στούντιο τους στο Παρίσι και πήγαν στην εξοχή και βρήκαν ομορφιά σε καθημερινά πράγματα όπως το να πηγαίνουν στην παραλία με τα παιδιά τους. Δεν πρόκειται για τις μεγάλες επιτυχίες. Αυτές οι πιο καθημερινές, εγκόσμιες δραστηριότητες σας κάνουν πιο ευτυχισμένους από ό,τι φαντάζεστε.
